ngôi nhà nguyện cổ

Nếu Continental được xem là khách sạn cổ nhất Việt Nam [1], vừa tròn 130 tuổi, thì ngôi nhà cổ tại Tòa Giám mục, số 180 Nguyễn Đình Chiểu - Quận 3, tính đến năm 2010, được 220 năm.

KS Continental từng đón tiếp nhiều nhân vật nổi tiếng như nhà thơ Ấn Độ Rabindranath Tagore, văn hào Pháp André Malreaux, văn hào Anh Graham Greene (tác giả cuốn Người Mỹ trầm lặng), thị trưởng Paris và cựu tổng thống Pháp Jacques Chirac, nghệ sĩ điện ảnh Catherine Deneuve...[2]

Còn ngôi nhà nguyện cổ hiện nay tại Tòa Giám mục có một lịch sử hơn 2 thế kỷ. Đây có thể là ngôi nhà cổ duy nhất còn sót lại cho đến nay ở Sài Gòn.

Năm 1790, Nguyễn Ánh, tự Gia Long, vị Vua cuối cùng của triều Nguyễn, đã cho xây dựng ngôi nhà này để Giám mục xứ Adran, Pierre Pigneau de Behaine [3] trú ngụ. Chính trong ngôi nhà này, Đức Giám mục Pigneau de Behaine đã dạy học cho Hoàng tử Nguyễn Phúc Cảnh (1780-1801), trưởng nam của vua Gia Long.

1. Khởi thủy, ngôi nhà tọa lạc gần kênh Thị Nghè, nằm trong khu vực Thảo cầm Viên hiện giờ. Đến năm 1799, sau khi Gm Pierre Pigneau mất, một Giám mục Pháp khác đã đến thay thế và ở trong ngôi nhà. Giữa những năm 1811 và 1864, ngôi nhà bị đóng cửa do triều đình Huế cấm đạo Công giáo.

2. Dưới triều đại Tự Đức (1848-1883), nhà Vua đã ký hòa ước với Pháp và do đó, ngôi nhà được giao lại cho Tòa Giám mục Sài Gòn quản lý, đồng thời được di chuyển về đường Alexandre de Rhodes, gần nhà thờ Đức Bà (Chánh tòa).

3. Năm 1900, cùng với Tòa Giám mục, ngôi nhà được di chuyển về 180 Phan Đình Phùng, nay là đường Nguyễn Đình Chiểu.

Theo Tourdulich.com và và vietbalo.vn, ngôi nhà này được xem như nhà cổ nhất Sài Gòn.






. Năm 1790, Nguyễn Ánh, 12 năm trước khi lên ngôi (Vua Gia Long năm 1802), cho cất một ngôi nhà bằng tre lợp tranh bên hữu ngạn rạch Thị Nghè, làm nơi trọ cho Giám mục Bá Đa Lộc (1741-1774-1799) dạy học cho hoàng tử Cảnh.

PC. Thừa sai Lestrade, ngày 3.5.1797, gọi ngôi nhà đó là dinh Giám mục, mặc dù nhà làm bằng tre tranh như bao nhiêu nhà khác trên đất Saigon lúc bấy giờ.

. Năm 1799, Nguyễn Ánh cho làm lại dinh Giám mục bằng gỗ lợp ngói. Sau khi Giám mục Bá Đa Lộc từ trần (9.10.1799), ngôi nhà được làm nơi trọ cho linh mục thừa sai Liot từ 1799 đến 1811.

PC. Năm 1819, tác giả John White ghi nhận dinh Giám mục trở thành kho chứa quân cụ.

. Năm 1864, sau hoà ước Việt-Pháp 5.6.1862, vua Tự Đức giao ngôi nhà gỗ lợp ngói đó cho Giám mục tiên khởi giáo phận Tây Đàng Trong là Đức Cha Dominique Lefèbre (1844-1864) để làm Toà Giám mục.

PC. Sau khi Đức Cha Lefèbre từ trần, thừa sai Colombert, thư ký của Đức Cha Miche (1864-1873), trọ tại Toà Giám mục đó, lui tới họ đạo Thị Nghè và Cầu Bông để thăm viếng giáo dân, và cử hành các bí tích cho cộng đoàn công giáo.

. Năm 1864 là cũng năm có quyết định xây dựng Thảo Cầm viên. Vì thế, thời gian sau đó ngôi nhà gỗ lợp ngói đó được dời về khu đất các thừa sai.

PC. Khu đất nầy, sau năm 1975, là Sở Ngoại vụ Thành phố HCM, ở đường Alexandre de Rhodes, phía bên phải nhìn vào dinh Thống Nhất, song song với đường Lê Duẩn.

Năm 1897, khi đề cập đến ngôi nhà gỗ lợp ngói đó, ông Trương Vĩnh Ký gọi là Dinh Tân Xá.

. Năm 1911, khi xây xong Toà Giám mục hiện tại, Đức Cha Mossard (1899-1920) dời ngôi nhà gỗ lợp ngói về chỗ hiện tại làm nhà nguyện Toà Giám mục.

. Năm 1962, Đức cố TGM Phaolô Nguyễn Văn Bình cho xây tường gạch thay một số vách ván mục nát của ngôi nhà nguyện cổ. Năm 1980, Ngài cho gia cố một số cột mục.

. Năm 2011, khi Toà Tổng Giám mục Saigon được 100 tuổi, ngôi nhà nguyện cổ được 212 tuổi. Trong ngôi nhà nguyện cổ đó, lần lượt xuất hiện những chỗ mục nát sụp đổ, dấu hiệu của tình trạng xuống cấp trầm trọng.

PC. Xem ra không còn có thể phục chế hay gia cố nữa, song cần phải làm mới toàn bộ theo kiến trúc cổ kính như xưa. Ban Văn Hoá Công giáo của giáo phận cùng với Ban Quản Lý Toà TGM, được giao nghiên cứu và thực hiện công trình mang tính lịch sử nầy.


Tòa Tổng Giám Mục Sài Gòn



Nhà nguyện- ngôi nhà cổ nhất SG