SGTT.VN - Đất nước mở cửa, công cuộc hội nhập, những
cuộc thi kiến trúc mang tới những cơ hội cho chúng ta cọ xát với những
bạn bè đồng nghiệp quốc tế. Tính cho tới nay tỷ lệ thắng cuộc vẫn
nghiêng về phía bạn, điều đó ai cũng biết.
Nhưng tại sao chúng ta thua cuộc, những nguyên nhân nào
gây ra những sự thất bại. Nếu chúng ta không tìm ra những nguyên nhân
đó để quyết tâm khắc phục và sửa chữa, thì không bao giờ hy vọng trở
thành người chiến thắng.
Bản
vẽ thiết kế cho nhà hát “Un théâtre pour une ville de second ordre” năm
1885 của KTS Frédéric de Morsier (người Thuỵ Sĩ) khi ông còn là sinh
viên của trường cao đẳng Mỹ thuật quốc gia Pháp. Thiết kế kiến trúc cổ
điển thế kỷ 19 luôn tìm đến sự đối xứng và đứng biệt lập trong đô thị.
Các kiến trúc sư chỉ tập trung vào hình thức của một công trình riêng
lẻ.
|
Cũng như để hiểu rõ một căn bệnh, bao giờ chúng ta cũng
phải trở về cội nguồn của sự việc. Nguồn gốc phát triển tri thức của
con người bắt đầu từ hệ thống giáo dục. Hơn bao giờ hết, vai trò của
trường học sẽ là sự quyết định quan trọng cho sự phát triển tư duy của
mỗi cá thể. Trường học là nơi tập cho con người biết lý luận để bảo vệ
lý tưởng cá nhân để rồi sau đó đóng góp cho tập thể. Trường học là nền
móng định hướng phát triển suy nghĩ tạo nên tri thức. Với sự quan trọng
của trường học như vậy, cho nên nó đã trở thành một trong những mục tiêu
hàng đầu của tất cả các nước tiên tiến. Nhưng sự quan trọng này cũng sẽ
là một mối nguy hiểm, vì ở trường học nếu định hướng sai sẽ mang lại
hậu quả khôn lường.
Thi tuyển kiến trúc
Để nói tới trường kiến trúc, đầu tiên phải nói tới việc
thi tuyển. Muốn thi đỗ vào các trường kiến trúc nước ta thì môn vẽ được
coi như môn quyết định. Nó trở thành tiền đề quá rõ ràng cho những học
sinh muốn học ngành này. Ai vẽ dở thì không bao giờ hy vọng đặt chân tới
nơi đây. Và một điều rất hiển nhiên khi đặt câu hỏi “tại sao chọn ngành
kiến trúc?” cho các sinh viên đang theo học, thì chắc chắn câu trả lời
sẽ là “chọn ngành kiến trúc bởi vì thấy mình vẽ đẹp”.
Đây có lẽ là sự sai lầm lớn nhất cho ngành kiến trúc
của nước ta hàng chục năm nay. Kiến trúc là một trong những ngành học
phải có được sự tư duy cao nhất. Chúng ta không thể lấy vẻ đẹp của hình
vẽ là mức thang giá trị khi chọn lựa một sinh viên kiến trúc. Có biết
bao nhiêu học sinh yêu thích ngành này nhưng có lẽ chỉ vì mặc cảm vẽ
không được đẹp nên đành phải từ bỏ giấc mơ. Và cũng rất nhiều người khác
có thể vẽ đẹp nhưng tư duy lại không có gì sâu sắc cả. Không thể coi
kiến trúc sư là những người thợ vẽ! Chỉ cần lấy một ví dụ nhỏ, Le
Corbusier là kiến trúc sư vĩ đại nhất của thời đại chúng ta, nhưng những
hình vẽ của ông không hề đẹp tí nào. Chúng chỉ vừa đủ truyền tải ý
tưởng của người thiết kế.
Ở châu Âu, muốn học kiến trúc không phải thi vẽ. Ví dụ
như ở Thuỵ Sĩ, các học sinh khi trúng tuyển vào các ngành học tự nhiên
(khối A) được tự do lựa chọn để trở thành kỹ sư hay kiến trúc sư như
mình mong muốn. Tất nhiên học sinh khi chọn ngành kiến trúc là những
người đã có những “cảm nhận” thiên hướng về nghệ thuật. Và cho tới thời
điểm vào trường, họ có thể hoàn toàn không biết vẽ. Cũng phải nói thêm
rằng ở Thuỵ Sĩ thi đỗ vào trường đại học đã là một chuyện khó, nhưng để
tồn tại được cho đến khi tốt nghiệp còn khó hơn rất nhiều. Học sinh phải
có được sự đam mê rất lớn cho ngành học của mình thì mới có đủ sức mạnh
“tâm lý” vượt qua được khoảng thời gian nhiều thử thách nặng nề ở
trường.
Bài
tập vẽ trên lớp học của KTS Frédéric de Morsier. Kỹ thuật vẽ sử dụng
bút chì và dựa theo mô hình bằng thạch cao. Các hoạ tiết trang trí là
một trong những mối quan tâm chính của các kiến trúc sư theo trường phái
kiến trúc cổ điển thế kỷ 19.
|
Kiến trúc là sự tổng hợp giao hoà của nghệ thuật và kỹ
thuật, nên nhiều nước khi thành lập ngành này thường gắn nó hoặc vào
trường mỹ thuật hoặc ở trường bách khoa. Ngành học kiến trúc ở nước ta
bắt đầu được hình thành tại trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1927
do người Pháp sáng lập nên. Cũng dễ hiểu vì họ rập khuôn theo mô hình
giảng dạy tại Pháp lúc bấy giờ với khuynh hướng kiến trúc là một trong
những ngành nghệ thuật cơ bản cùng với hội họa và điêu khắc. Trường cao
đẳng Mỹ thuật quốc gia (École nationale supérieure des Beaux-Arts) của
Pháp đặt tại Paris đã nổi tiếng khắp thế giới một phần cũng bởi sự đóng
góp của khoa kiến trúc trước kia ở đây. Hệ thống giảng dạy ở khoa này
trở thành mô hình lý tưởng ở thế kỷ 19 và được người Mỹ rất sùng bái nên
đã du nhập sang nước này vào năm 1860. Khi kiến trúc được coi như một
ngành nghệ thuật thì việc thi vẽ vào trường là một điều gì đó rất tự
nhiên. Đây cũng là một thể thức thi cử rất đặc trưng của nước Pháp và
được giữ trong một thời gian dài.
Vào năm 1968 đã có một cuộc cải cách lớn cho ngành giáo
dục kiến trúc tại Pháp. Kiến trúc tách khỏi mỹ thuật và thành lập hệ
thống trường riêng rẽ. Từ đó cuộc thi vẽ vào trường không còn tồn tại.
Sự thay đổi này là lý do chính đáng vì giáo dục kiến trúc theo kiểu mỹ
thuật (Beaux-Arts) rất phù hợp cho kiến trúc cổ điển ở thế kỷ 19, nhưng
mô hình này không thể tiếp tục cho sự phát triển rất nhanh và đa dạng
của kiến trúc ở thế kỷ 20.
Với kiến trúc cổ điển ở thế kỷ 19, công trình được tập
trung chủ yếu vào hình thức, cho một vật thể riêng biệt. Nhưng ngày nay
kiến trúc nói tới văn hoá toàn cầu, chịu ảnh hưởng trực tiếp của xã hội
thay đổi từng ngày, phải giải được bài toán nan giải của đô thị và sự
thay đổi nhiệt độ của trái đất. Nó ngày càng phụ thuộc rất lớn trong
nước cờ chính trị và bài toán kinh tế của từng quốc gia. Hơn nữa, người
kiến trúc sư còn phải trau dồi cho bản thân những kiến thức bổ trợ từ
nhiều ngành nghệ thuật, kỹ thuật cũng như design. Chưa kể còn phải am
hiểu về triết học và tâm lý học. Chưa bao giờ kiến trúc trở nên phức tạp
và đa dạng như vậy. Hình thái của một công trình kiến trúc nhiều khi
chỉ là “hệ quả” đến từ những yếu tố đó. Học sinh muốn học kiến trúc là
phải hiểu sâu sắc những điều đó chứ không chỉ hài lòng thấy mình vẽ đẹp
là có thể học được ngành này. Hơn nữa, ngày nay với sự trợ giúp của máy
tính thì vấn đề vẽ trở nên đơn giản hơn nhiều, nó trở thành một thứ rất
phụ.
Mặt
tiền công trình “Centre de Compétences DYM” (Thuỵ Sĩ, 2007) được tổ hợp
bởi một loạt các tấm bêtông đục lỗ. Mỗi phần tử mặt tiền được thiết kế
như một đồ vật design. Sự áp dụng đồ vật design trên tỷ lệ lớn của kiến
trúc.
|
Văn hoá kiến trúc
Sau các cuộc thi kiến trúc, các kiến trúc sư nước ta
thường đưa ra chung một lời nhận xét về các đồ án của các bạn đồng
nghiệp quốc tế. Đó là tính sâu sắc trong tư tưởng thiết kế. Vậy tính sâu
sắc đó đến từ đâu?
Kiến trúc sư giỏi là người có được trong mình một nền
“văn hoá kiến trúc”. Và cái nền “văn hoá kiến trúc” đó cũng bắt đầu đến
từ trường học bởi hai môn lịch sử kiến trúc và lý thuyết kiến trúc. Con
người sống không thể quên đi lịch sử. Lịch sử là một tố chất của tinh
thần, giúp con người tiến xa hơn trong công cuộc phát triển tri thức. Nó
là niềm tự hào mang tới cho con người lòng tin yêu về nguồn cội của
mình. Nó là một trong những yếu tố chính tạo ra văn hoá. Nhiều trường
kiến trúc ở châu Âu thấy được sự quan trọng của hai môn học này nên đã
thành lập hẳn một khoa riêng cho chúng. Và đây là hai môn học luôn thu
hút đông đảo sinh viên nhất. Nhiều khi còn có những sinh viên ở trường
khác đến tham dự để nâng cao hiểu biết văn hoá của mình. Khi đã tạo được
trong mình cái nền “văn hoá kiến trúc” rồi, người kiến trúc sư có thể
làm việc tại bất kỳ nơi nào trên thế giới.
Nhưng một điều rất trớ trêu là ở Việt Nam, sinh viên
kiến trúc luôn muốn lảng tránh hai môn học này, đặc biệt là môn lịch sử
kiến trúc. Điều này đến từ thể thức thi cử, học sinh khi biết mình thi
vào khối nào thì chỉ tập trung học những môn thi vào khối đó. Vì vậy môn
lịch sử đã không được trân trọng bởi những sinh viên thi khối A ngay từ
ở trường trung học. Điều đó đã trở thành một thói quen rất tai hại ảnh
hưởng trực tiếp khi học lên đại học. Hiện nay các sinh viên mới ra
trường có bao nhiêu người thuộc lịch sử kiến trúc Việt Nam, chưa cần nói
đến lịch sử kiến trúc thế giới? Nếu chúng ta còn chưa biết được chúng
ta là ai thì không bao giờ hy vọng nói tới hai chữ “truyền thống”.
Nhưng cũng phải nhìn nhận sự việc theo những khía cạnh
khác. Khi học sinh có thói quen xấu này nhưng nếu môn học thực sự hấp
dẫn thì vẫn có thể lôi kéo được đông đảo sinh viên. Do đó vai trò của
người thầy giáo rất quan trọng trong những trường hợp như vậy. Thầy giáo
có thể giỏi, nhưng cách truyền đạt của họ tới sinh viên có hay không.
Những tài liệu hướng dẫn có rõ ràng và còn thực tế không. Những hệ tư
tưởng mà thầy giảng trên lớp có đến từ những công trình nghiên cứu của
thầy hay không. Những công trình quan trọng mà thầy chỉ dẫn đã bao giờ
thầy đặt chân tới chưa. Thầy giáo của chúng ta có một “bia đỡ đạn” rất
hiệu nghiệm khi trả lời những câu hỏi khó là với mức lương ít ỏi thì
giảng dạy như thế cũng đã là cố gắng lắm rồi. Cuộc sống của chúng ta đã
nảy sinh một thói quen, khi có vấn đề gì thì học sinh đổ tại thầy giáo,
thầy giáo lại đổ tại xã hội. Vậy thì xã hội biết đổ cho ai? Chúng ta đã
đánh đổi gần như tất cả để có một xã hội như thế ư?
Nội
thất cửa hàng đồng hồ “Breguet” của Thuỵ Sĩ. Cách sử dụng vật liệu
thiết kế đèn trần cũng được ứng dụng cho vật liệu tường ngăn đã tạo ra
mối liên hệ giữa đồ vật design và phần tử kiến trúc.
|
Còn một khía cạnh quan trọng khác nữa để trau dồi “văn
hoá kiến trúc”, đó là đọc sách. Sinh viên khi bước chân vào đại học là
phải biết đây là nơi để nghiên cứu, nên phải có được tính tự lập rất
lớn. Những bài giảng trên lớp của thầy chỉ mang tới 30% sự hiểu biết cho
mình, ngoài ra phải tự đọc sách rất nhiều để tích luỹ kiến thức. Đây là
vấn đề rất khó khăn cho đất nước chúng ta từ nhiều năm nay với sự thiếu
thốn trầm trọng sách quý. Sách giảng dạy ở trường thường theo tiêu
chuẩn của Liên Xô cũ, nhưng nước Nga đã từ lâu không còn là nước điển
hình cho lĩnh vực giảng dạy nữa. Khi không có sách thì dẫn tới việc sinh
viên không có thói quen đọc sách. Có nhiều người sau năm năm học không
biết mặt mũi thư viện trường mình như thế nào. Nhiều trường của chúng ta
ngày nay mở rộng và xây to, nhưng nếu không có một thư viện đầy đủ thì
chất lượng học sinh cũng không thể vươn lên được.
Đồ án kiến trúc
Thiết kế đồ án kiến trúc là môn trọng tâm ở trường kiến
trúc. Đây là môn học đòi hỏi khả năng tư duy rất lớn của người sinh
viên. Ngoài những ứng dụng lý thuyết bổ trợ từ những môn học khác, người
sinh viên phải có cách nhìn nhận sự việc theo kinh nghiệm sống của
mình. Để có được một đồ án hay, người thiết kế phải có được cái nhìn
tổng quát trên mọi lĩnh vực. Đây là môn học mà người sinh viên không thể
trông chờ vào lời giải của thầy giáo. Họ chỉ là người dìu dắt và định
hướng những ý tưởng mà sinh viên đề cập đạt tới những giá trị tốt nhất
có thể.
Đồ án kiến trúc phải mang tính thực tiễn lớn, vì đây là
bước chuyển tiếp từ lý thuyết sang thực hành. Lý thuyết dù có hay đến
mấy nhưng không ứng dụng được thì cũng không mang lại kết quả tốt. Lý
thuyết và thực hành phải luôn song hành và bổ trợ lẫn nhau. Cái nọ trở
thành bài học của cái kia. Trong rất nhiều năm, những công trình của đồ
án sinh viên kiến trúc nước ta thường được đặt trên một mảnh đất trống
trơn, thiếu vắng hoàn toàn bộ mặt đô thị. Các sinh viên chỉ tập trung
duy nhất vào hình thức của công trình. Đây là một trong những câu trả
lời cho sự lộn xộn ở các đô thị nước ta với kiến trúc hoàn toàn mang
tính cá nhân hoá.
Tác
phẩm “Les Danseuses” (Milan - Ý, 2011) là tổ hợp của một loạt đèn lồng
do văn phòng thiết kế. Sự dàn cảnh của đồ vật design trong không gian
tạo ra một tác phẩm nghệ thuật xếp đặt. Mối liên hệ giữa thiết kế không
gian sự kiện và đồ vật design.
|
Ngày nay môn học này ở những trường kiến trúc châu Âu
đều được giao cho những kiến trúc sư đã thành công trên lĩnh vực xây
dựng. Họ vừa làm công tác giảng dạy vừa làm chủ các văn phòng kiến trúc.
Họ là những người hiểu biết thực tế một cách sát sao nhưng đồng thời
cũng rất giỏi về lý thuyết. Một lớp học có thể được chia làm nhiều nhóm
với mỗi nhóm là một kiến trúc sư hướng dẫn. Việc trao đổi kinh nghiệm
qua lại giữa các hệ tư tưởng tạo ra một bầu không khí kích thích sự sáng
tạo không ngừng.
Đồ án kiến trúc được đánh giá dựa trên “quá trình” sáng
tác chứ không chỉ nhìn vào sự trình bày thể hiện ở lúc cuối. Đã là
người thiết kế thì không ai không trải qua những đêm trắng mất ngủ,
những bữa cơm ăn không ngon miệng. Chính sự dằn vặt giày vò đó trở thành
tố chất quan trọng cấu thành nên tác phẩm. Chúng được minh chứng bởi
hàng trăm hình vẽ phác thảo và mô hình nghiên cứu, những cái đó mới là
quý giá để trình cho ban giám khảo, chứ không phải mấy hình vẽ 3D cuối
cùng in trên bản vẽ.
Đồ án kiến trúc phải được bình luận rất nhiều. Một công
trình kiến trúc là kết quả đóng góp của cả một tập thể. Chỉ trong khi
bình luận thì đồ án mới khai thông và phát triển được ý tưởng. Người
kiến trúc sư phải có được khả năng biện luận giỏi để bảo vệ những ý
tưởng của mình. Vì vậy những năm tháng học ở trường là môi trường rất
tốt để thực tập những điều đó. Rất tiếc là sinh viên Việt Nam chỉ đứng
biện luận duy nhất một lần trong cuộc đời sinh viên của mình khi bảo vệ
đồ án tốt nghiệp.
Đồ án kiến trúc phải có tính phân tích lớn. Đây là phần
nghiên cứu có thể coi là quan trọng nhất trong “quá trình” sáng tác.
Nếu phân tích không đầy đủ và chi tiết sẽ không thể dẫn đến một kết quả
“đúng” được. Sự phân tích được nghiên cứu theo cả chiều sâu lẫn chiều
rộng hướng vào đích mà người thiết kế muốn đi tới. Từ cấu trúc và lịch
sử của khu vực nơi công trình sẽ được xây cho tới những công năng sử
dụng trong công trình, cũng như mối liên quan văn hoá, xã hội với chủ đề
đồ án.
Những
ngôi nhà ở tạm dành cho người bị động đất ở thành phố Kobe, Nhật Bản
năm 1995 được thiết kế bởi KTS Shiregu Ban. KTS Shiregu Ban nổi tiếng
với những công trình tại Nhật cũng như trên thế giới, nhưng ông vẫn tâm
huyết nhất tới những ngôi nhà làm bằng ống các tông dành cho những nạn
nhân của thiên tai hay những người dân tị nạn ở các nước có chiến tranh.
Kiến trúc có chất lượng cũng dành cho những người yếu thế nhất.
|
Học kiến trúc không thể không nhắc tới kết cấu. Lịch sử
của kiến trúc đã bắt đầu từ cách thành lập hệ kết cấu. Hơn bao giờ hết
sinh viên kiến trúc phải tự tạo cho mình sự nhạy cảm về kết cấu, nên có
thói quen tham khảo các chi tiết kỹ thuật cũng như những vật liệu mới.
Sinh viên kiến trúc phải có được tính ham học hỏi và óc quan sát, từ
những chi tiết cấu tạo nhỏ tới những cử chỉ cách sống của con người. Đặc
biệt phải có được tinh thần phê bình một cách khách quan để đưa ra
những chính kiến của riêng mình.
Giảng viên kiến trúc
Nghề dạy học vẫn luôn là một nghề thiêng liêng nhất. Đã
là người thầy phải có được trong mình đạo đức nghề nghiệp. Vì công việc
của người thầy không chỉ truyền đạt lại những kinh nghiệm bản thân mà
hình ảnh của họ còn là tấm gương ảnh hưởng đến tinh thần của nhiều thế
hệ. Người thầy có thể mang đến cho sinh viên rất nhiều thứ, nhưng quan
trọng nhất vẫn là niềm đam mê nghề nghiệp. Cái này không chỉ phụ thuộc
vào trình độ mà còn vào thái độ của người thầy.
Nước ta vẫn còn ảnh hưởng nhiều bởi truyền thống Nho
học. Ở trường, người thầy quyết định tất cả, học sinh chỉ có cách ngoan
ngoãn nghe theo. Thực ra thầy giáo không nên nghĩ rằng họ đến trường là
người duy nhất truyền bá kiến thức, theo thực tế thì cũng nhờ vào sinh
viên mà thầy nhận lại được rất nhiều. Sự nhìn nhận cá nhân theo kinh
nghiệm sống của từng người luôn là bài học cho những người khác, bất kể
tuổi tác và trình độ. Chỉ khi có sự trao đổi kinh nghiệm qua lại được
thuận ý theo cả hai chiều thì vấn đề mới được thông sâu, và điều quan
trọng nhất là dẫn đến tính dân chủ. Sự việc khi được dân chủ hoá sẽ
tránh được sự áp đặt tư tưởng cá nhân nhiều khi thái quá, đặc biệt dễ
xảy ra trong môi trường sáng tạo.
Đồ
án thiết kế của văn phòng Dreier-Frenzel được giải nhất năm 2010 cho
một cụm khu nhà ở sinh thái tại thành phố Geneva (đang xây dựng). Để nói
đến sinh thái, đồ án không sử dụng các trang thiết bị tối tân làm tiêu
chí thứ nhất mà lấy mối quan hệ xã hội của con người làm trọng tâm của
đồ án. Toàn bộ tầng một của cả khu vực được dành cho các không gian công
cộng của cộng đồng. Ba công trình xây mới là sự hoà trộn giữa nhà ở và
các dịch vụ thương mại, hoà trộn giữa người nhiều tuổi cùng thế hệ trẻ
và hoà trộn giữa người có thu nhập thấp cũng như thu nhập cao.
|
Ngoài tính dân chủ theo tư tưởng, còn phải nói tới tính
dân chủ trong cách đối xử. Ở nhiều trường đại học tại châu Âu ngày nay,
cứ sau một học kỳ thì thầy giáo đánh giá trình độ của sinh viên bằng
cách cho điểm, đấy là chuyện bình thường. Nhưng ngược lại sinh viên cũng
đánh giá khả năng của thầy bằng cách trả lời một loạt câu hỏi mà nhà
trường định ra. Tất cả đều dựa trên một tinh thần lành mạnh, không hằn
thù cá nhân. Đây là ý tưởng rất hay để người thầy có thể rút ra được
nhiều kinh nghiệm trong phương pháp giảng dạy của mình, tránh những
trường hợp như chỉ sử dụng một giáo án trong cả cuộc đời đi dạy học.
Giảng viên môn đồ án kiến trúc ở châu Âu là người luôn
sát cánh và có trách nhiệm với sinh viên nhiều nhất. Như đã nói ở trên,
họ là những người thông sâu lý thuyết và vững vàng trong thực tế. Những
đồ án mà họ giao cho sinh viên luôn có tính thực tiễn lớn, phù hợp với
sự phát triển của xã hội đang yêu cầu. Nhiều khi những đồ án đó còn đến
từ những hợp đồng thật mà họ mang lại cho nhà trường. Đây là cơ hội rất
tốt để sinh viên va chạm với xã hội bên ngoài và đặc biệt được chứng
kiến một công trình từ những ngày đầu sơ khai thiết kế ý tưởng đến lúc
xây dựng và hoàn thiện.
|
|
|
Đất nước chúng ta mở cửa đúng vào thời đại của thông
tin. Một biển trời thông tin tràn ngập. Nhưng khi nhiều thông tin quá sẽ
dẫn tới bị loạn thông tin. Vậy ai sẽ là người có khả năng biết sàng lọc
ra những thông tin tốt? Rồi đến vấn đề về mô hình giảng dạy, có hàng
trăm mô hình hiện nay ở đủ các loại trường. Vậy phương pháp nào là tốt
nhất cho người Việt Nam hiện tại? Đây vẫn luôn là câu hỏi khó trong
ngành giáo dục. Để có được câu trả lời đúng hay không, nó phụ thuộc rất
nhiều vào người hiệu trưởng và các trưởng khoa. Họ phải là những người
có được tầm nhìn tinh tường, tìm ra được những lời giải phù hợp với
trong nước mà vẫn thích ứng được với sự phát triển chung của toàn cầu
trong tương lai.
Giáo dục là một đề tài phức tạp, đòi hỏi sự đóng góp
của cả một tập thể. Cũng như để một cái cây phát triển tốt, chúng ta
phải biết chăm bón nó từ gốc rễ trở đi. Giáo dục là nền tảng quan trọng
quyết định sự đơm hoa kết trái của kiến thức. Người viết bài cũng như
mọi kiến trúc sư bình thường khác cùng mong mỏi nền kiến trúc nước nhà
một ngày nào đó sẽ sánh ngang hàng với các bạn bè đồng nghiệp quốc tế.
Thế kỷ 21 là thế kỷ của châu Á, đất nước chúng ta vẫn còn cơ hội để làm
nên những điều kỳ diệu. Chúng ta không nên bỏ lỡ những mảnh đất cuối
cùng cho những công trình kiến trúc không có ý nghĩa.
(còn tiếp)
Nhận xét
Đăng nhận xét