Phong phú loại hình nhà ở của người Dao

- Căn cứ vào mặt bằng mà con người sinh hoạt trong mỗi ngôi nhà mà nhà ở của người Dao được chia thành ba loại: nhà đất, nhà sàn và nhà nửa sàn – nửa đất.

ảnh internet

Nếu các dân tộc khác phân loại nhà bằng cách xem hình thù của mái, chất liệu xây dựng...thì người Dao lại căn cứ vào mặt bằng mà con người sinh hoạt trên đó để thấy được các loại hình nhà ở khác nhau. Người Dao có nhiều loại hình nhà ở khác nhau,mỗi loại nhà đều mang những đặc điểm riêng có của mình để làm phong phú thêm kho tàng văn hóa kiến trúc của họ,như: nhà đất, nhà sàn và nhà nữa đất - nữa sàn. Tuy nhiên, dù với loại nhà nào thì nguyên liệu làm nhà thường kiếm được ngay tại chỗ như: gỗ, các loại tre, dây rừng, lá gồi, cỏ tranh...

Người dao không có thợ làm nhà chuyên nghiệp mà mọi người trong thôn đều có thể làm được, kể cả phụ nữ. Người Dao có tập quán tương trợ lẫn nhau từ lâu đời. Mỗi khi trong thôn có người làm nhà thì mọi người tới làm giúp hoặc góp thêm nguyên vật liệu. Vì vậy, công việc được tiến hành rất nhanh chóng.

Loại hình nhà đất

Nhà đất là loại hình nhà ở đã có từ rất lâu đời và phổ biến trong cuộc sống của người Dao,nhà đất thường có ba hoặc năm gian đứng (không có chái).Người ta cho rằng: có ở nhà nền đất thì mới có chỗ để cúng Bàn vương.

Bên trong ngôi nhà đất của người Dao

Bộ sườn của nhà nền đất được cấu tạo khá đơn giản. Thông thường, mỗi vì kèo chỉ có hai hoặc ba cột, một quá giang và một bộ kèo đơn. Với người Dao, nhà nền đất luôn mang tính chất bền vững, thích hợp với điều kiện sản xuất tương đối ổn định ở miền núi rừng.

Loại hình nhà sàn

Nhà sàn phổ biến ở những người Dao đã làm ruộng nước và sống gần người Tày, Nùng, Việt hoặc ở những thôn người Dao chuyên làm rẫy như: Dao Thanh y, Dao Áo dài, Dao Slán chỉ. Nhà sàn được cất lên trên các gò đất thấp, dưới chân núi trong các thung lũng gần ruộng nước.

Nhà sàn của người Dao

Tuy nhiên, dù thế nào thì nhà sàn của người Dao vẫn mang những nét tiêu biểu riêng. Nhà sàn có sự thông gió trên mái và dưới sàn để tránh ẩm. Mái nhà độc đáo theo phong cách của người Dao với những tấm xà lớn được trang trí, và lợp bằng lá cọ đảm bảo sự mát mẻ cho mùa hè nhưng lại ấm áp vào mùa đông. Mái nhà được xử lý một cách tự nhiên bằng khói từ ô sưởi vuông trong nhà, trong cách dựng nhà của người Dao có thể thấy sinh thái học hình thành từ xa xưa trước cả trào lưu về sinh thái.

Loại hình nhà nửa sàn - nửa đất

Nhà nửa sàn - nửa đất tập trung tại các làng người Dao sống bằng nương rẫy du canh, cư trú trên đất dốc,vì thế những ngôi nhà này chỉ là phương tiện cư trú tạm thời.

Để làm nhànửa sàn - nửa đất, người ta không phải bỏ ra nhiều công sức để san nền. Có thể nói, nhànửa sàn - nửa đất không chỉ là một bước phát triển của của loại hình nhà nền đất mà là một biến dạng của nhà nền đất để thích ứng với điều kiện sản xuất du canh du cư trên nền đất dốc.

Mặc dù có ba loại hình nhà ở khác nhau nhưng vẫn có thể nhận ra những nét chung trong kiến trúc nhà ở người Dao. Đó là vị trí và cách bố trí bên trong của một "gian đặc biệt" trong ngôi nhà. Gian này thường có vách chắn theo chiều dọc của nhà và có một đoạn vách ngăn giữa nó với gian bên,ở góc nhỏ này có bàn thờ,sau đoạn vách ngăn dọc là một buồng nhỉ thường để rượu hay thịt ướp chua. Cách bố trí của gian nhà này là đặc trưng nhà ở của người Dao.