Viện Pasteur (Institut Pasteur) Hà Nội

Viện Pasteur (Institut Pasteur) Hà Nội do kiến trúc sư Roger Gaston thiết kế năm 1926 là một trong bốn viện nghiên cứu vi trùng học ở Đông Dương thuộc viện Pasteur Paris.

Công trình được khởi công xây dựng năm 1927 trên một khu đất rộng tới 3 ha và có hình ngũ giác, được án ngữ bởi các tuyến phố Baronna (phố Yersin ngày nay), Armand Rousseau (phố Lò Đúc) và Voie No. 163 (phố Nguyễn Cao), phía trước là một vườn hoa nhỏ sau này cũng được đặt tên là Pasteur.

Mặt bằng tổng thể được bố trí theo dạng phân tán, ngoài toà nhà chính dành cho công tác nghiên cứu còn có nhiều công trình phù trợ như chòi gác, nhà tiêm, chuồng gia súc lớn, chuồng gia súc nhỏ. Trên khu đất còn có biệt thự của viên giám đốc và nhà ở cho nhân viên quản lý công trình.

Toà nhà chính cao 3 tầng là một công trình mang tính nhiệt đới hoá điển hình thời Pháp thuộc ở Hà Nội. Nhà được bố trí theo hướng Bắc – Nam với hệ thống hành lang bên ở phía Nam vừa dón được gió mát tránh gió lạnh, đồng thời giảm bức xạ mặt trời chiếu lên mặt nhà.

Mặt bằng công trình được bố trí kiểu đối xứng qua trục trung tâm gồm ba tầng. Cách bố trí mặt bằng tương đối giống nhau ở cả ba tầng: sảnh nằm chính giữa, các phòng làm việc bám theo hành lang bên rộng tới 2,5m, hai đầu hồi là các phòng làm việc có hành lang nhỏ quay ra các hướng Đông và Tây tạo ra không gian chuyển tiếp che chắn bức xạ mặt trời. Phía dưới còn có một tầng trống cao 0,5m để cách nhiệt chống ẩm cho sàn tầng 1.

Giao thông theo phương đứng toà nhà được đảm trách bởi một hệ thống gồm ba cầu thang: cầu thang chính nằm ngay sau chính sảnh có hình móng lừa, hai cầu thang phụ được bố trí ở các hồi nhà...

Viện Pasteur là một công trình nghiên cứu khoa học lớn thời Pháp thuộc, được thiết kế đáp ứng đầy đủ công năng nghiên cứu hiện đại kiểu phương Tây nhưng được bọc trong lớp vỏ kiến trúc phương Đông, rất phù hợp với khí hậu và cảnh quan đặc trưng địa phương, ngày nay đã trở thành một di sản, một công trình kiến trúc nhiệt đới hoá điển hình ở Hà Nội.

Ảnh: Viện Pasteur Hà Nội những năm 1927-1928, đang trong quá trình hoàn thiện