Với địa hình là những cồn đất được sông nước bao quanh, cù lao An Bình là nơi lý tưởng để du khách ngồi thuyền thăm thú đời sống người dân Miền Tây. Du lịch Vĩnh Long, đến đây du khách được người dân chèo xuồng len lõi qua những con kênh ngắm vườn chôm chôm chín đỏ hay vườn nhãn trĩu quả hai bên bờ; hay đạp xe trên những con đường làng rợp bóng cây, hít thở khí trời miệt vườn rong lành. Một trong những điểm đến mà du khách không thể bỏ qua tại đây đó chính là nhà cổ Cai Cường.
Nhà cổ Cai Cường nằm trên cù lao An Bình ở xã Bình Hòa Phước, huyện Long Hồ
Bên bờ rạch Cái Muối tấp nập thuyền ghe, nhà cổ Cai Cường nằm trên cù lao An Bình ở xã Bình Hòa Phước, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long được xem là một công trình độc đáo khi có sự kết hợp hài hòa giữa lối kiến trúc phương Tây hiện đại pha lẫn nét Á Đông cổ xưa. Trải qua nhiều lần trùng tu, nhưng cách sắp xếp và trang trí bên trong vẫn còn vẹn nguyên giá trị.
Chủ nhân của ngôi nhà là gia đình ông Phạm Văn Bổn, một đại địa chủ xứ “miệt vườn” ở vùng đất cù lao xưa này. Ông còn được người dân vùng gọi với tên khác là ông Cai Cường. Nhà cổ Cai Cường được xây dựng năm 1885 theo hình chữ Đinh bao gồm hai nếp nhà bố trí vuông góc, đầu nhà sau đấu vào giữa nhà trước, mặt chính quay về hướng Bắc nhìn ra rạch Cái Muối.
Chủ nhân của ngôi nhà là gia đình ông Phạm Văn Bổn
Ngôi nhà là sự kết hợp độc đáo giữa kiến trúc Việt và Pháp. Bên ngoài kiến trúc phương Tây, bên trong kết cấu gỗ truyền thống. Đây là dạng thiết kế “nội ứng ngoại hợp”, tức là nội thất bên trong ứng với mỹ thuật truyền thống và văn hóa phương Đông còn ngoại thất kiến trúc bên ngoài hòa hợp với kiến trúc phương Tây.
Nhà cổ có bề ngang 15m, với hàng cột cái gỗ lim cao đến 6m nâng đỡ lớp mái ngói âm dương và lớp mái ngói hình vảy cá cổ kính của các gian nhà. Phía trước ngôi nhà là một hành lang có cửa thông hai bên với cầu thang hình cánh cung tao nhã, các cột, tường nhà đều được trang trí phù điêu của thời kỳ Phục Hưng, vừa mang yếu tố thẩm mỹ cao, vừa giảm thiểu tác động của nắng, mưa.
Phong cách Pháp thể hiện rõ phần mái chóp, mặt tiền và sàn lót gạch bông Pháp. Trang trí hoa văn và motif mặt ngoài công trình theo kiến trúc phương Tây. Đầu cột dạng phức hợp Compozit kiểu thức Hy – La. Các cột hành lang tạo kiểu truyền thống “tam quan tứ trụ” mỗi gian nhưng kết hợp với vòm vòng cung, lan can con tiện “lục bình” kiểu phương Tây như dinh thự Pháp. Trang trí đầu cột và vòm dùng hoa lá Ô Rô (Acanthus), phù điêu chùm Nho kiểu thức phương Tây trang trí trên tường và mảng tròn tường đầu hồi bên ngoài nhà.
Ngôi nhà là sự kết hợp độc đáo giữa kiến trúc Việt và Pháp
Phần hiên lộ thiên là chiếu nghỉ của hai bậc thang đối xứng hình cánh cung để lên nhà, đây là kiểu dinh thự kiến trúc phương Tây, ở giữa có một bàn thờ thông thiên như ngôi miếu nhỏ, từ cổng đi vào nhìn thấy phần này giống bức bình phong che chắn giữa mặt tiền nhà ảnh hưởng quan niệm phong thủy nhà vườn Huế.
Đặc biệt chất liệu trang trí mặt tiền và hiên nhà cổ lạ và độc đáo. Phần tường trên đầu cửa lá sách ốp gạch bông trang trí tạo thành từng đồ án hoa văn hài hòa không nặng nề, đó cũng là sự sáng tạo rất cá tính của họ Phạm, gạch bông dùng để lót sàn, nhưng kỳ công ốp trang trí lên tường tạo nên thẩm mỹ rất riêng. Hiên được đóng trần gỗ che mái ngói là điểm khác biệt so với nhà truyền thống. Tường mặt tiền trang trí đường diềm hoa văn zic zắc màu nâu đất nung và vàng đất. Phía dưới đường diềm lại có thêm dãy đường diềm bằng gạch bông trang trí màu xanh ngọc. Trên bờ nóc hai mái nhà vẫn còn những chi tiết trang trí tinh xảo kiểu dinh thự Pháp.
Phần hiên lộ thiên bên ngoài, hai cầu thang đối xứng hình cánh cung để lên nhà, ở giữa có một ngôi miếu nhỏ với mặt tiền nhìn vào trung tâm ngôi nhà là nét kiến trúc, văn hóa đậm chất Nam Bộ. Cửa ra vào trong ngôi nhà xây theo hình vòm bán nguyệt, thể hiện chủ nhân ngôi nhà là một người giàu sang và có tầm “ảnh hưởng” trong xã hội.
Bên trong căn nhà, toàn bộ kết cấu chính đều được làm bằng gỗ quý và bài trí theo phong cách phương Đông. Ngôi nhà được chia làm ba phần: nhà trước, nhà giữa và nhà sau. Nhà trước và nhà giữa là khoảng trống rộng, nơi gia chủ đặt bàn ghế tiếp khách. Ngăn cách giữa chúng là một bức tường gỗ đồ sộ, trải dài để phân tách hai nhà.
Gian trung tâm của nhà – Ảnh: Tuấn Anh
Gian trung tâm của nhà giữa treo tấm hoành phi lớn viết chữ Hán “Phạm Phủ Đường,” tức nhà của họ Phạm. Hai bên gian giữa là các bàn thờ gia tiên của gia đình ông Cai Cường.
Bên trong nhà sau lại được chia làm ba gian, gian giữa để trống có cửa thông ra sau vườn, hai gian bên cạnh là hai phòng ngủ đối xứng nhau với tường bao toàn bộ bằng gỗ lim. Vì thế, tuy những nét chạm trổ nơi đây không cầu kỳ và sắc sảo nhưng không vì thế mà thiếu đi tính thẩm mỹ và độ công phu. Điểm xuyến thêm vào vẻ đẹp của ngôi nhà cổ này là số cửa lớn, nhỏ được mở ra khá nhiều, đồ đạc bài trí rất gọn gàng, ngăn nắp, tôn thêm vẻ quý phái của nhà cổ. Các vật dụng như tủ thờ, tủ quần áo, bàn ghế, bộ đi văng, phản nằm… đều làm bằng gỗ lim hoặc căm xe từ cuối thế kỷ XIX được gia đình lưu giữ gần như nguyên vẹn.
Các vật dụng được lưu giữ gần như nguyên vẹn
Điều đặc biệt với nhà cổ này chính là những hình tượng chạm khắc trên các bao lam và các vách gỗ quen thuộc nhưng độc đáo, không theo chuẩn mực kinh điển về hình tượng tứ linh, tứ quý như thường thấy. Các nghệ nhân khắc lên đây những con vật rất quen thuộc đối với vùng đất sông nước phương Nam buổi đầu như Khỉ, Ngựa, Chim, Nai, Hổ…,
Ngày nay, nhà cổ Cai Cường do ông Võ Huỳnh Long, 64 tuổi, con cháu đời thứ ba của dòng họ Phạm kế thừa, quản lý. Nhà cổ đang có những phục vụ cho khách du lịch Vĩnh Long như tham quan, biểu diễn Đờn ca Tài tử, hái trái cây tại vườn… Đặc biệt, du khách có thể nghỉ qua đêm tại hai phòng ngủ xưa của gia đình ông Cai Cường. Ngồi trên bộ trường kỷ trăm năm, hàn thuyên chuyện Đông chuyện Tây, ăn trái cây miệt vườn là những trải nghiệm thú vị trong gian nhà cổ trên đất cù lao Nam Bộ.
Nhận xét
Đăng nhận xét